Wat gebeurt er wanneer mensen geen toegang hebben tot een laptop? Wietske Kamsma is kwartiermaker bij de Alliantie Digitaal Samenleven en ambassadeur van Allemaal Digitaal. Namens beide organisaties spreekt ze zich regelmatig uit over de ernstige gevolgen van digitale uitsluiting.
Waarom moeten we het meer hebben over digitale uitsluiting?
“Mensen zonder toegang tot een laptop, smartphone of tablet hebben simpelweg geen mogelijkheid om deel te nemen aan de vele diensten die tegenwoordig alleen nog digitaal beschikbaar zijn. Denk aan het regelen van bankzaken, het aanvragen van toeslagen, of het communiceren met zorgverleners. Dit leidt tot uitsluiting, terwijl er in theorie meer dan genoeg apparaten beschikbaar zijn in ons land. Dat is toch gewoon schandalig?”
Waarom wordt hier nog relatief weinig over gesproken?
“Er is veel schaamte rondom armoede, waardoor de mensen die ermee te maken hebben zich niet snel uitspreken. Daarnaast gaan we er als samenleving al snel van uit dat iedereen digitaal wel even iets kan doen, zoals een bestandje sturen of een PowerPoint maken. Maar we stellen nauwelijks de vraag: ‘Heb je de middelen?’. Ook overheden lijken zich er niet altijd van bewust te zijn dat niet iedereen over de juiste spullen beschikt om aangehaakt te blijven.”
Wat doet de Alliantie Digitaal Samenleven om deze kloof te dichten?
“De alliantie is opgericht met het doel digitale inclusie in Nederland te bevorderen. Dit gaat verder dan alleen het bieden van digitale toegang; het draait ook om andere randvoorwaarden. Het is belangrijk dat mensen begrijpen wat digitale technologie voor hen kan betekenen en waarom die relevant is. Iedereen moet er vaardig en kritisch mee om kunnen gaan. Toegankelijkheid is essentieel – inclusief ontwerp is daarbij de basis. Daarnaast zijn alternatieve dienstverlening en een betrouwbaar publiek-privaat vangnet nodig: vertrouwd, dichtbij en voor iedereen bereikbaar.”
Welke voorbeelden op het gebied van digitale uitsluiting raken jou?
“Ik kom regelmatig gezinnen tegen die slechts één laptop hebben die door het hele gezin gedeeld moet worden. Of ouderen die moeite hebben met het gebruiken van een smartphone en geen goede ondersteuning krijgen bij het regelen van hun bankzaken. Tegenwoordig moet je echt digitaal vaardig zijn om mee te kunnen komen; je moet weten hoe je DigiD gebruikt en op je hoede zijn voor digitale misleiding.”
“Wat toegang betreft heb je voor bepaalde verificatiemethoden steeds vaker twee apparaten tegelijk nodig, terwijl sommige gezinnen met moeite één smartphone aan kunnen schaffen. Het zijn vaak de mensen die het meeste voordeel zouden kunnen hebben van digitale dienstverlening, die nu aan hun lot worden overgelaten.”
Wat kunnen we doen?
“Alles begint met het erkennen van het probleem: niet iedereen heeft zomaar toegang tot de juiste digitale middelen. Als we daar niet bij stilstaan, sluiten we ongemerkt een grote groep mensen buiten. Dat raakt niet alleen hen persoonlijk — op de lange termijn leidt het ook tot sociale en economische schade. Ik geloof dan ook sterk in sociale refurbishing, bijvoorbeeld zoals Allemaal Digitaal doet.”
Waarom zouden overheden en bedrijven hierin een rol moeten spelen?
“Bedrijven en overheden profiteren ervan als hun klanten of burgers gebruik kunnen maken van digitale dienstverlening. Maar als ze die mensen echt willen bereiken, moeten ze ook verantwoordelijkheid nemen voor de randvoorwaarden. Er moet veel meer gekeken worden naar het herinzetten van afgeschreven apparaten. Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat laptops, smartphones en tablets niet in de prullenbak verdwijnen, maar worden ingezet om mensen te helpen die anders buitenspel raken. Als je het rekensommetje maakt – wat levert verkoop nog op, vergeleken met de waarde die het heeft voor mensen wanneer je het doneert – dan is de keuze toch snel gemaakt? Het valt binnen je invloedssfeer, doe er dan ook iets mee.”
Waarom geloof jij in de werkwijze van Allemaal Digitaal?
“Allemaal Digitaal is voor mij hét voorbeeld van hoe publieke, private en maatschappelijke partijen samen een groot probleem op de kaart kunnen zetten. Het maakt de digitale kloof zichtbaar én tastbaar met een concrete oplossing. Voor de maatschappelijke organisaties waarmee Allemaal Digitaal samenwerkt, is zo’n apparaat echt een positief Paard van Troje: door iemand een laptop te geven, kunnen we ook veel méér bieden — zoals een cursus digitale vaardigheden of veilige toegang tot internet.”
“Het grotere doel is om digitale inclusie structureel op de agenda te zetten. Iedereen verdient gelijke kansen om mee te doen, ongeacht achtergrond of middelen. Ik hoop dat er ooit een punt komt waarop we het als samenleving onacceptabel vinden dat mensen worden uitgesloten.”
Doneer
Wil je ook laptops doneren? Dan stimuleer je digitale toegang en inclusie. Daarnaast draag je bij aan een duurzamere wereld.
